Ból żuchwy może pojawić się niemal w każdym momencie podczas normalnych, codziennych czynności: uśmiechania się, jedzenia czy mówienia. Jest to niezwykle dokuczliwe, zwłaszcza że postępujące dolegliwości zaczynają obejmować inne części ciała. Oprócz leczenia farmakologicznego równie skuteczna jest fizjoterapia, która może w wielu przypadkach uchronić pacjenta przed ostatecznością – leczeniem chirurgicznym.
Staw skroniowo-żuchwowy jest jednym z najbardziej złożonych stawów ludzkiego organizmu, dzięki któremu codzienne czynności i wyrażanie emocji za pomocą mimiki jest możliwe. Niestety pod wpływem pewnych czynników może dojść do jego nieprawidłowego funkcjonowania, degradacji czy „zużywania się”. Jedzenie, uśmiechanie się czy mówienie zamienia się w bolesne doznania, a co gorsze ból może nasilić się do takiego stopnia, że obejmować będzie struktury głowy, karku, a nawet ramion. Wynika to z anatomicznego uwarunkowania.
Staw skroniowo-żuchwowy połączony jest z czaszką mięśniami, nerwami, więzadłami oraz siecią naczyń krwionośnych. Do jego elementów zaliczamy:
Ten ostatni usadowiony jest pomiędzy kłykciem kości żuchwy a dołkiem stawowym kości skroniowej, dzieląc jamę na dwie część górną i dolną. Jego zadaniem jest minimalizowanie tarcia pomiędzy strukturami. Więzadła natomiast zapewniają płynność ruchów w stawie. Wyróżniamy trzy kierunki ruchu stawu skroniowo-żuchwowego tj. wysuwania i cofania żuchwy, żucia, podnoszenia i opuszczania żuchwy. Cały staw pełni ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu żuchwy, szyi oraz ramion, dlatego jakiekolwiek nieprawidłowości z jego strony nie powinny być bagatelizowane, a szybko skonsultowane z lekarzem.
Wśród złożonych, licznych objawów o zróżnicowanym natężeniu możemy wyróżnić:
Co jest przyczyną takiego stanu rzeczy?
Ból szczęki na tle nerwowym może być również dodany jako jedna z przyczyn, wymagająca nie tylko fizjoterapii, ale także konsultacji psychologicznej. Najważniejsze jest bowiem wyeliminowanie głównej przyczyny bólu, a nie leczenie objawowe. Podczas dolegliwości na tle nerwowym czy stresu dochodzi do napięcia wszystkich mięśni, a co za tym idzie przeciążenia stawu, co skutkuje kompleksowymi dolegliwościami bólowymi głowy, szyi i barku.
Trzaski w okolicach stawu, które są najbardziej charakterystyczne dla dysfunkcji stawu skroniowo-żuchwowego, wynikają z nieprawidłowego przemieszczania się krążka stawowego, inaczej nazywanego podwichnięciem. Mimo że na początku mogą nie dawać żadnych objawów, z czasem ten stan ulega zmianie. Gdy krążek samoistnie nie wraca na pierwotne miejsce, może dojść do blokowania się szczęki.
Oprócz tego dysfunkcja stawu skroniowo-żuchwowego dzieli się na pierwotną i wtórną. Pierwotna odmiana ma swoje podłoże w zmianach chorobowych wewnątrzstawowych lub kostnych. Dysfunkcja stawu skroniowo-żuchwowego wtórna wynika z bocznego ustawienia szczęki, którego podłożem jest nieprawidłowa postawa. Jednostronne obniżenie miednicy, napina mięśnie w całym obniżonym odcinku.
Ponieważ stan dysfunkcji nie obejmuje jednej struktury i dolegliwości, ustalenie głównej przyczyn i miejsc największej degradacji pomoże opracować najlepszy model rehabilitacyjny.
Jeśli pacjent zauważy ból żuchwy przy jedzeniu lub ból żuchwy przy dotyku, często obawia się, że problem dolegliwości leży u podstaw stomatologicznych. Może to powodować zwlekanie z konsultacją, a co za tym idzie pogłębianie się problemu. Warto jednak zaznaczyć, że staw skroniowo-żuchowy jest bardzo złożony i odczuwane objawy, nie muszą jednoznacznie wskazywać przyczyny. W związku z tym warto wykonać niezbędne badania, które dokładnie określą, do jakiego specjalisty należy się udać, aby walczyć z główną przyczyną dysfunkcji. W tym celu lekarz przeprowadzi dokładny wywiad z pacjentem, oceni funkcjonalność stawu na podstawie badania palpacyjnego mięśni i stawów oraz zleci RTG.
Dopiero mając całościowy obraz sytuacji i stanu stawu można przejść do planowania rehabilitacji, której celem jest:
Warto pamiętać, że rehabilitacja nie obejmuje jedynie współpracy z rehabilitantem, a konieczne jest, aby pacjent kontynuował ćwiczenia w środowisku domowym. Autoterapia przyczyni się do szybszych efektów powrotu do sprawności i stanowi udogodnienie czasowe – można ją stosować w dogodnym momencie, formie i czasie.
Jak zatem wygląda rehabilitacja? Jest złożona, podobnie jak sam problem.
Działania rehabilitacyjne obejmują farmakoterapię (leki przeciwbólowe i przeciwzapalne), stosowanie blokad i ostrzykiwań botuliną w celu rozluźnienia mięśni, psychoterapię, zabiegi fizykalne i ćwiczenia.
Wśród najbardziej skutecznych działań zaleca się ciepłolecznictwo w postaci okładów, nagrzewania lub wykorzystanie lamp z promieniowaniem podczerwonym. Oprócz tego leczenie ultradźwiękami, elektroterapię, magnetostymulację, które mają na celu zmniejszyć stan zapalny i rozluźniają napięcie mięśniowe.
Kinesiotaping, czyli plastrowanie skutecznie normalizuje prawidłową pozycję powierzchni stawowych, a także redukuje napięcie mięśni (nie należy jednak stosować ich samodzielnie, a plastrowanie powinien wykonać doświadczony rehabilitant). Liczne masaże, a nawet akupunktura igłowa przeciwdziała stanom zapalnym i znacząco rozluźnia struktury mięśniowe.
Również niezwykle korzystne są techniki osteopatyczne, które holistycznie uwzględniają złożoność dolegliwości. Głównym ich celem jest zmniejszenie bólu i przywrócenie prawidłowego wzorca ruchu stawu skroniowo-żuchwowego.
Po jakim czasie możemy spodziewać się efektów rehabilitacji? Wszystko zależy od kilku czynników tj. poziomu i rodzaju degradacji stawu skroniowo-żuchwowego, wieku pacjenta, innych dolegliwości chorobowych. Przy chorobach przewlekłych lub stale postępujących (jak na przykład osteoporoza) czas rehabilitacji może znacząco się wydłużyć lub stanowić już stały element codzienności, dzięki której pacjent będzie mógł stosunkowo poprawnie funkcjonować.
W przypadku, gdy rehabilitacja i zabiegi fizykalne nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, konieczne będą działania chirurgiczne, a następnie wznowienie rehabilitacji w celu unormalizowania prawidłowości ruchów.
Chcesz poznać inne metody terapii? Przeczytaj artykuł: Na czym polega terapia punktów spustowych?
Poniżej przedstawiamy przykładowe ćwiczenia, które można wykonywać na ból żuchwy. Warto jednak zaznaczyć, że przed jakimikolwiek działaniami rehabilitacyjnymi konieczna jest konsultacja z lekarzem i rehabilitantem.
ĆWICZENIE 1
Kciuki należy umieścić pod brodę, a następnie lekko je docisnąć. Otworzyć powoli usta, tak aby szczęka obniżała się w dół, czując lekki opór. Tak otwartą szczękę utrzymujemy przez 10 sekund i zamykamy. Ćwiczenie należy powtórzyć kilkukrotnie.
ĆWICZENIE 2
Przy zamkniętych lekko ustach, naciskamy koniuszkiem języka podniebienie przez około 10 sekund. Ćwiczenie wspomaga mięśnie trawienne i należy powtórzyć je kilkukrotnie.
ĆWICZENIE 3
Na prawy policzek należy położyć prawą dłoń, a następnie przesuwać brodę w kierunku otwartej dłoni. Analogicznie postąpić z drugą stroną. Ćwiczenie jest proste i można je wykonywać kilka razy dziennie. Dzięki temu, mięśnie ulegną rozluźnieniu.
W celu inspiracji podczas zajęć z fizjoterapeutą lub ćwiczeń domowych można sięgnąć po jedno ze specjalistycznych opracowań Rehabilitacja w dysfunkcjach stawów skroniowo-żuchwowych, które zawiera przemyślany pakiet ćwiczeń na ból żuchwy. Kompleksowe wyjaśnienie poszczególnych ruchów zostało zobrazowane przejrzystymi ilustracjami, a także uzupełnione wskazówkami dotyczącymi ilościami powtórzeń i czasu trwania ćwiczeń. Dzięki temu rehabilitacja w domu zostanie urozmaicona i będzie zgodna ze sztuką, nie narażając pacjenta na nieprawidłowość ich wykonywania. Poniżej przedstawiamy jedną z gotowych kart zawartych w opracowaniu. Mogą one stanowić nie tylko pomoc dla pacjentów, ale również specjalistów podczas opracowywania przez nich indywidualnych harmonogramów ćwiczeń.
Aby rehabilitacja i fizjoterapia były skuteczne, konieczne jest wprowadzenie zmian w codziennym życiu pacjenta. Powinien on unikać żucia gumy do żucia, gryzienia i długiego przeżuwania twardych potraw, gryźć potrawy zębami trzonowymi, kroić potrawy na mniejsze kawałki i starać się panować nad ruchami żuchwy np. podczas ziewania. Te proste, ale niejednokrotnie ignorowane czynności mogą znacząco wpłynąć na efektywność leczenia i co ważniejsze pomogą uniknąć odnowienia się problemu.
