Właściwa diagnoza i terapia miofunkcjonalna dostosowana do możliwości pacjenta to fundament skutecznego leczenia. Jednak nie każdy wie, jak powinny wyglądać poszczególne etapy tego procesu. Komu pomogą ćwiczenia oddechowe, połykania oraz na koordynację mięśni twarzy? Czy można wykonywać je samodzielnie?
Terapia miofunkcjonalna to specjalistyczna forma terapii logopedycznej, która skupia się na diagnozowaniu i leczeniu zaburzeń w funkcjonowaniu mięśni twarzy, jamy ustnej i gardła. Jej celem jest poprawa jakości życia pacjenta poprzez wyeliminowanie bądź zmniejszenie zaburzeń mowy, oddechu, żucia i połykania, a także poprawę wyglądu twarzy.
W trakcie leczenia wykorzystuje się m.in. ćwiczenia mięśniowe, oddechowe, relaksacyjne oraz techniki pozwalające na kontrolę języka i warg. Terapia miofunkcjonalna jest skuteczna nie tylko w przypadku wad zgryzu, lecz także nieprawidłowego położenia języka podczas mówienia, wad wymowy, chrapania czy trudności w połykaniu.
Opisywana metoda leczenia stosowana jest w przypadku osób z różnymi zaburzeniami w funkcjonowaniu mięśni twarzy, jamy ustnej i gardła. Obejmuje m.in. pacjentów:
Terapia miofunkcjonalna często wykorzystywana jest jako dodatkowa metoda wspomagająca terapię gammacymzu. Na czym polega problem i jak z nim walczyć opisano w artykule siostrzanego portalu: Czym jest terapia logopedyczna gammacyzmu?
Oprócz tego stosuje się ją jako uzupełnienie holistycznej rehabilitacji dzieci z Zespołem Downa, które mogą zmagać się z problemem ssania, przełykania już od wczesnego dzieciństwa, a także z nieprawidłowym napięciem mięśniowym twarzy i okolic.
Aby wdrożyć odpowiednie leczenie, w pierwszej kolejności należy przeprowadzić pełną diagnostykę w celu znalezienia źródła problemu. W skomplikowanych przypadkach zespół diagnostów składa się zarówno z ortodonty, jak i laryngologa, logopedy, chirurga szczękowego oraz terapeuty miofunkcjonalnego. Proces stawiania rozpoznania obejmuje:
W zależności od wyników diagnostyki specjalista zaleca odpowiednie leczenie. Często – oprócz terapii miofunkcjonalnej – włącza się aparaty ortodontyczne, ćwiczenia logopedyczne, zabiegi chirurgiczne, a także pomoc psychoterapeutyczną.
Terapia miofunkcjonalna obejmuje m.in. ćwiczenia na siłę i koordynację mięśni, podczas których pacjent uczy się kontrolować mięśnie twarzy, języka, warg oraz podniebienia miękkiego. Specjalista wykorzystuje skuteczne techniki jak napinanie, rozluźnianie, uciskanie czy unoszenie, natomiast uzupełnieniem są ćwiczenia artykulacyjne (repetycje, wokalizacja, wymawianie dźwięków w parach, a także treningi językowe, wargowe czy podniebienne).
W przypadku pacjentów uskarżających się na bezdech lub chrapanie w pierwszej kolejności wykonuje się ćwiczenia oddechowe. Wizyty u lekarza łączą kontrolowane oddychanie, naprzemienne wdychanie i wydychanie powietrza przez nos bądź usta, a także ćwiczenia relaksacyjne (np. wdech przez 4 sekundy, zatrzymanie na 7 sekund, wydech przez 8 sekund). To zagadnienie poruszaliśmy jednak w jednym z naszych poprzednich artykułów pt. „Na czym polega rehabilitacja oddechowa?”.
Ćwiczenia wspomagające kontrolę polegają natomiast na dotykaniu językiem różnych punktów w jamie ustnej, utrzymywaniu go w określonej pozycji, a także wzmacnianiu poszczególnych mięśni w tej okolicy. Równolegle przeprowadza się też treningi koordynacji między ustami a językiem, dzięki którym poprawia się płynność mowy. Jednym z najbardziej skutecznych zadań jest kontrolowane wymawianie dźwięków, jednocześnie wykonując ruchy ustami i językiem. Jeśli kluczowym problemem jest zaburzenie połykania, dodatkowo stosuje się ćwiczenia mięśni oraz oddechu, zapobiegające wyciekowi pokarmu lub płynu z jamy ustnej.
Wiemy już, co to jest terapia miofunkcjonalna. Choć ćwiczenia muszą przebiegać pod okiem doświadczonego lekarza, niektóre można wykonywać samodzielnie lub w parze z dzieckiem zmagającym się z zaburzeniami w obrębie jamy ustnej. Pomocny w zrozumieniu zagadnienia jest minibook „Terapia miofunkcjonalna”, w którym objaśnione są zarówno specjalistyczne techniki, jak i diagnostyka oraz mechanizmy żucia czy ssania. Ta specjalistyczna pomoc stanowi solidne narzędzie dydaktyczne, a także może być przedmiotem propagowania wiedzy wśród pacjentów i rodziców dzieci, które powinny zostać poddane terapii miofunkcjonalnej.
Pamiętaj, że przy wyborze terapeuty warto zwrócić uwagę na jego sposób i kierunek pracy. Niektórzy specjaliści nie współpracują z dziećmi, a wyłącznie z osobami dorosłymi, inni natomiast w zakresie swoich umiejętności i wykształcenia łączą terapię miofunkcjonalną z logopedyczną. Udając się do terapeuty, należy wybrać takiego, który najbardziej będzie ukierunkowany na potrzeby pacjenta.
