Do jednych z głównych chorób cywilizacyjnych należą choroby układu krążenia. Predyspozycje genetyczne, siedzący tryb życia, mała aktywność i niewłaściwa dieta przyczyniają się znaczących zaburzeń i chorób kardiologicznych, a w skrajnych przypadkach mogą wiązać się z zawałem lub udarem. Z tego powodu niezbędna jest rehabilitacja kardiologiczna. Ćwiczenia mogą uchronić nas przed niekorzystnym scenariuszem zdrowotnym, jednak należy wiedzieć kiedy i jakie wprowadzić do naszej codzienności.
Chcesz dowiedzieć się więcej? Weź udział w III EDYCJI PHYSIO EXPERT SUMMIT 2024. KONFERENCJI PREKURSORÓW REHABILITACJI!
Z czym dokładnie wiąże się fizjoterapia w kardiologii? Najprościej mówiąc, jest to kompleksowy zespół działań, które mają na celu przywrócenie jak najlepszej funkcjonalności fizycznej oraz psychicznej pacjentom zmagającym się z chorobami serca. Rehabilitacja kardiologiczna powinna być wdrożona jak najszybciej, prowadzona w ciągu oraz zindywidualizowana do stanu i potrzeb pacjenta z uwzględnieniem jego akceptacji całego planu leczenia. Główne wskazania do rehabilitacji kardiologicznej obejmują:
Jakie są pierwszorzędne założenia rehabilitacji?
Oto główne cele i etapowość prowadzenie rehabilitacji kardiologicznej:
| Kardiologia – rehabilitacja i jej cele | |
| 1. |
Zwiększenie ogólnej sprawności ruchowej pacjenta oraz wydolności fizycznej zależnej od czynności układu krążenia. |
| 2. |
Ukształtowanie u pacjenta umiejętności samokontroli objawów oraz przebiegu choroby w tym stosowanie się do zaleconego leczenia. |
| 3. |
Zminimalizowanie ryzyka śmierci. |
| 4. |
Maksymalne wyeliminowanie czynników ryzyka chorób układu krążenia i wprowadzenie wzorców prozdrowotnego stylu życia. |
| 5. |
Normalizacja masy ciała. |
| 6. |
Skrócenie okresów hospitalizacji. |
| 7. |
Zmniejszenie zaburzeń związanych z chorobami współistniejącymi. |
| 8. |
Utrzymanie aktywności zawodowej. |
| 9. |
Wzmacnianie poczucia bezpieczeństwa pod kątem psychologicznym i wsparcie emocjonalne, które zaowocuje radzeniem sobie ze stresem. |
ETAP 1 – następuje jak najszybciej w trakcie hospitalizacji pacjenta, który doświadczył incydentu sercowo-naczyniowego. Długość etapu zakańcza się w momencie ustabilizowania stanu pacjenta, w którym zasadne jest wypisanie ze szpitala. Ma on na celu uniknięcia sytuacji, w której pacjent pozostałby unieruchomiony oraz dążenie do jego samowystarczalności.
ETAP 2 – ma być kontynuacją etapu 1 z uwzględnieniem trzech form prowadzenia: stacjonarnie, ambulatoryjnie lub hybrydowo. Obejmuje on okres od 4 do 12 tygodni. Formę rehabilitacji określa lekarz, analizując aktualny stan pacjenta. Najczęściej ambulatoryjna wersja fizjoterapii obejmuje pacjentów:
ETAP 3 – Powinien być prowadzony do końca życia pacjenta. Obejmuje podtrzymanie efektów rehabilitacji, leczenia i zminimalizowania ryzyka nawrotów choroby. Dodatkowo łączy się z programem edukacji pacjenta oraz jego rodziny z zakresu zdrowia.
Sesja ćwiczeń powinna obejmować:
Każdy etap rehabilitacji jest tak samo istotny i powinien być przeprowadzany (zwłaszcza w początkowych fazach fizjoterapii i dopasowywania planu ćwiczeń) pod kontrolą rehabilitanta. Oprócz tego można włączyć do harmonogramu rehabilitacyjnego rehabilitację w wodzie, jazdę na rowerze/orbitreku, spacery. Niezwykle istotne są również ćwiczenia oddechowe i krążeniowe.
Jakie korzyści niosą za sobą ćwiczenia oddechowe?
Zapobiegają powstawaniu obszarów niedodmy, zmniejszają napięcia tłoczni brzusznej, uruchamiają mechanizmy prawidłowej wentylacji, która została zaburzona przez operację, poprawiają parametry wydolności oddechowej, prowadzą do łagodzenia bólu, wspierają ewakuację zalegającej wydzieliny, co utrzymuje drożność drzewa oskrzelowego, zapobiegają ryzyku wystąpienia pooperacyjnemu zapaleniu płuc.
Z kolei ćwiczenia krążeniowe niwelują obrzęki i zwiększają przepływ krwi, co zapobiega ponownym epizodom ze strony układu krążenia, ułatwiają oraz usprawniają pracę serca, wspierają dostarczanie substancji odżywczych i tlenu do całego organizmu, poprawiają ukrwienie i metabolizm (szczególnie wydalanie złogów i toksyn). Więcej na temat powyższych można przeczytać we wcześniejszym artykule: Na czym polega rehabilitacja oddechowa?
Oprócz stosowania się do wytycznych i zaleceń fizjoterapeuty warto również posiłkować się specjalistycznymi opracowaniami i narzędziami dydaktycznymi, które będą wspierać każdy etap rehabilitacyjny. Rehabilitacja ruchowa w kardiologii i kardiochirurgii. Pakiet ćwiczeń nr 1 to opracowanie stworzone przez lekarzy, zawierające karty ćwiczeń, dzięki którym rehabilitacja kardiologiczna będzie skuteczna i prawidłowa. Całość opatrzona jest grafikami instruktażowymi oraz wskazówkami, co ułatwia pacjentowi kontynuowanie głównej terapii rehabilitacyjnej w środowisku domowym. Na dodatek znajdziemy tu aż 53 ćwiczenia, co urozmaici znacząco fizjoterapię i umożliwi jej indywidualne dostosowanie bez narażania na nudę i schematyczność. Niniejsza pozycja może być szczególnie cenna dla pacjentów w 3 etapie fizjoterapii, która przewiduje profilaktykę i utrzymanie prawidłowej kondycji organizmu.
Jaki przebiega sama rehabilitacja kardiologiczna? Dzienna ilość ćwiczeń oraz ich poziom trudności nie powinny przekraczać możliwości wysiłkowych pacjenta, oraz uwzględniać jego etap rekonwalescencji. Niektórzy pacjenci po analogicznym zabiegu będą mogli szybciej wykonać poszczególne ćwiczenia, a inni będą musieli przechodzić etap rehabilitacji znacznie wolnej – uzależnione jest to od wieku pacjenta, reakcji organizmu na rehabilitację i chorób współistniejących, które mogą wykluczać niektóre modele fizjoterapii.
Rehabilitacja kardiologiczna dzieci ma podobne założenia, jak w przypadku dorosłych, jednak może mieć rozszerzony model fizjoterapii. Wynika to między innymi z faktu potrzeb stale rozwijającego się organizmu małego pacjenta. Niejednokrotnie choroby kardiologiczne łączą się z otyłością wśród najmłodszych, dlatego należy wprowadzić rehabilitację holistyczną/łączoną. Fizjoterapia w otyłości u dzieci zawiera częściowe elementy rehabilitacji kardiologicznej, jednak powinna zostać dopasowana tak, aby obie fizjoterapię się uzupełniały, a nie wykluczały. Niezbędny do opracowania złotego środka jest zespół specjalistów oraz doświadczony rehabilitant, który potrafi elastycznie dopasować ćwiczenia do zaleceń konsylium lekarzy.
Ponadto niezwykle istotne jest regularne prowadzenie edukacji zdrowotnej małego pacjenta, który powinien dostosować swoje życie do możliwości swojego organizmu, a nie wieku. Ponieważ wiele dzieci musi często zrezygnować z licznych zachowań i aktywności fizycznych popularnych wśród rówieśników, wsparcie psychologiczne może okazać się zasadne, szczególnie na etapie wzmożonego rozwoju emocjonalnego i okresu buntu (które mogą zaburzać racjonalne myślenie, popychając pacjenta do nierozważnych działań, lub wiązać się z głębokim stanem przygnębienia i depresji). Przydatne będą także grupy wsparcia i obcowanie z rówieśnikami, którzy muszą zmagać się z podobnymi trudnościami i barierami rozwojowymi. Dzięki temu proces akceptacji własnego stanu przebiegnie szybciej, a pacjent skupi się na możliwościach i nowych celach, które ułatwią mu zachować dobre zdrowie psychiczne.
