Skąd się bierze porażenie nerwu twarzowego i jak je leczyć?

Porażenie nerwu twarzowego to problem natury medycznej utrudniający wykonywanie niektórych czynności, ćwiczeń czy śmiania się. Choć nie znaleziono jednej przyczyny stojącej za jego występowaniem, warto przyjrzeć się jego etnologii i leczeniu. Czym jest porażenie nerwu trójdzielnego? Rehabilitacja czy leczenie farmakologiczne – która z metod terapii jest najskuteczniejsza?

Porażenie nerwu twarzowego – co to jest?

Porażenie nerwu twarzowego, znane również jako paraliż Bell'a, to nagła utrata funkcji, dzięki której możemy kontrolować ruchy mięśni twarzy. Jest to zazwyczaj jednostronne schorzenie, wiążące się osłabieniem lub utratą zdolności do wykonywania niektórych ruchów po jednej stronie twarzy.

Problem ten ma różne przyczyny, ale często występuje bez wyraźnego powodu. Wśród głównych wyróżnia się:

  • wirusowe infekcje, między innymi wirus opryszczki zwykłej (HSV),
  • urazy głowy,
  • stany zapalne np. zapalenie ucha środkowego,
  • źródła niemożliwe do ustalenia (idiopatyczne porażenie nerwu twarzowego).

Porażenie nerwu twarzowego a wysiłek fizyczny

Porażenie nerwu twarzowego najczęściej nie ma bezpośredniego związku z aktywnością fizyczną. Pamiętajmy jednak, że sport może w niektórych przypadkach wpływać na odczuwalność dolegliwości. Gdy nerw twarzowy jest już osłabiony lub uszkodzony, intensywny trening czasowo nasila objawy porażenia. Podczas wysiłku należy zatem unikać większego obciążenia mięśni twarzy, ponieważ niejednokrotnie wiąże się to z całkowitym brakiem kontroli nad mimiką.

Porażenie nerwu twarzowego — jakie daje objawy?

Objawy porażenia nerwu twarzowego obejmują między innymi:

  • nagły paraliż mięśni twarzy po jednej stronie, uniemożliwiający zmrużenie oka, unoszenie brwi, uśmiech czy mruganie,
  • trudności w zamykaniu jednego oka, co często prowadzi do jego nadmiernej suchości i podatności na różnego rodzaju infekcje,
  • trudności w jedzeniu i piciu, szczególnie przy przeżuwaniu po stronie porażonej,
  • zaburzenia smaku,
  • nadwrażliwość na dźwięki na porażonej stronie.

porażenie nerwu twarzowego a wysiłek fizyczny

Porażenie nerwu twarzowego — fizjoterapia

W przypadku wielu pacjentów fizjoterapia odgrywa istotną rolę w procesie leczenia porażenia nerwu twarzowego. Zwykle proces ten obejmuje:

  • Ćwiczenia mięśni twarzy. Fizjoterapeuta może zaproponować szereg ćwiczeń mających na celu wzmocnienie i przywrócenie kontroli nad porażonymi mięśniami twarzy. Wśród najczęściej stosowanych wyróżnia się: „mimowanie”, kontrolowane marszczenie czoła, wciąganie warg i mruganie.
  • Terapię manualną. Podczas wizyt u specjalisty stosuje się również delikatne masaże, aby pobudzić krążenie krwi w obszarze twarzy i poprawić napięcie mięśniowe,
  • Stymulację elektryczną. Fizjoterapeuci wykorzystują między innymi elektrostymulację nerwów oraz elektromiostymulację, aby pobudzić nerwy twarzy i wspomóc proces rehabilitacji mięśni.
  • Edukację i poradnictwo. W przypadku pacjentów znajdujących się na początku leczenia specjaliści udzielają wskazówek dotyczących właściwej techniki wykonywania ćwiczeń w domu, dbania o higienę twarzy, a także w zakresie ochrony oka i zapobiegania powikłaniom,
  • Terapię oddechową. Jeśli porażenie nerwu twarzowego wpływa na kontrolę mięśni klatki piersiowej, fizjoterapeuta zleca wykonywanie ćwiczeń oddechowych. Temat ten poruszaliśmy już wcześniej w artykule: „Na czym polega rehabilitacja oddechowa?”.

porażenie nerwu twarzowego fizjoterapia

Fizjoterapia jest zazwyczaj dostosowywana do indywidualnych potrzeb pacjenta, uwzględniając stopień porażenia nerwu twarzowego, nasilenie objawów i ogólny stan zdrowia. Regularne sesje w połączeniu z dokładnym wykonywaniem zaleconych ćwiczeń w domu mogą po czasie przywrócić funkcję mięśni i zminimalizować trudności związane z ograniczeniami. Jakie ćwiczenia na porażenie nerwu twarzowego sprawdzą się najlepiej?

Porażenie nerwu twarzowego — jakie ćwiczenia stosować?

Do najczęściej stosowanych, polecanych i bezpiecznych ćwiczeń zalicza się:

  • Marszczenie czoła. Usiądźmy prosto i wyprostujmy ramiona, a następnie zmarszczmy czoło, unosząc brwi do góry. Powtórzmy to 10 razy.
  • Wciąganie warg. Delikatnie wciągnijmy wargi do środka, tworząc "O" ustami. Powtórzmy 10 razy.
  • Mruganie. Zamknijmy oczy na kilka sekund, a następnie otwórzmy je najszerzej, jak potrafimy. Powtórzmy to 10 razy.
  • Uśmiechanie się. Rozszerzmy usta w szerokim uśmiechu, próbując kontrolować mięśnie dotknięte porażeniem. Powtórzmy 15 razy.
  • Pompki wargowe. Ułóżmy wargi do pocałunku, a następnie wróćmy do pozycji wyjściowej. Całość powtórzmy 10 razy.
  • Turlanie kuli. Umieśćmy małą kulkę, na przykład piłkę pingpongową, po jednej stronie ust. Przesuwajmy kulę delikatnie na boki, trzymając ją wargami. Wykonajmy po 10 powtórzeń na jedną stronę.
  • Dmuchanie balonów. Włóżmy do ust końcówkę małego balonika i dmuchajmy powoli, aż balon się napompuje. W miarę możliwości wykonajmy kilka powtórzeń.
  • Ugniatanie brody. Umieśćmy dłoń na brodzie i delikatnie uciskajmy mięśnie, próbując się rozmasować i poprawić krążenie.

Wiemy już, jaka rehabilitacja na porażenie nerwu twarzowego sprawdzi się najlepiej. Należy pamiętać jednak, że zawsze warto skonsultować się z fizjoterapeutą lub lekarzem prowadzącym. Tylko doświadczony medyk jest w stanie dopasować treningi do konkretnego przypadku, a także monitorować postępy rehabilitacji, co jest kluczem do szybkiego odzyskania sprawności. 

Regularne wykonywanie zaleconych zadań to podstawa, ale ważne jest również unikanie nadmiernego wysiłku, który może pogorszyć objawy. Pacjenci dotknięci porażeniem nerwu twarzowego często borykają się ze zniechęceniem, przygnębieniem, lękami i stanami depresyjnymi. Wynika to z faktu, że problemów twarzy nie da się ukryć przed światem, nie zawsze efekty wyglądają estetycznie, a na efekty fizjoterapii trzeba poczekać. Przez ten czas pacjent może czuć się mało atrakcyjny, zawstydzony, a ciekawskie spojrzenia środowiska wywoływać szczególny dyskomfort. Z tego powodu uznaje się, że do pełnej/holistycznej fizjoterapii należy włączyć psychoterapię, dzięki której pacjent może pokonać emocjonalno-psychiczne bariery i odnaleźć pokłady zaangażowania, cierpliwości i wytrwałości, które są niezbędne podczas ćwiczeń. 

Wsparcie ze strony bliskich, którzy będą podkreślać każdy sukces pacjenta także może okazać się „na wagę złota”.

Zaprezentowany zestaw ćwiczeń na porażenie nerwu twarzowego warto rozszerzyć o inne przydatne treningi, stosowane między innymi przez osoby po udarze mózgu, jak i osoby, u których zdiagnozowano tętniaka lub guza. Minibook „Rehabilitacja w porażeniu nerwu twarzowego”, to zestaw kart ćwiczeń, które charakteryzują się prostotą wykonania, przy maksymalnie potencjalnej skuteczności. Sama pozycja jest skierowana do pacjentów oraz fizjoterapeutów, którzy dzięki niej mogą pogłębić swoją wiedzę, dostosować atrakcyjny plan leczenia i w łatwy sposób zadbać o przekazanie informacji lub zaleceń. Elektroniczna forma natomiast pozwoli na skorzystanie z tych treści w każdej dogodnej porze i momencie. 

W przypadku pacjentów onkologicznych zachęcamy również do zapoznania się ze standardowym tokiem rehabilitacji w przypadku nowotworów, który opisywaliśmy w artykule: „Fizjoterapia w onkologii — zalecenia i przebieg”. Łącząc wiedzę z zakresu onkologii i możliwości fizjoterapii po porażeniu nerwu twarzowego pacjent lepiej zrozumie planowane działania specjalisty i z pełną świadomością oraz motywacją przystąpi do współpracy.

Bibliografia: 

  1. Magnetostymulacja w leczeniu obwodowego porażenia nerwu twarzowego,  Jarosław Pasek, Tomasz Pasek, Maria Kniażewska, Anna Obuchowicz,  Aleksander Sieroń. 
  2. Nawracające porażenie nerwu twarzowego w przebiegu zespołu Melkerssona‑Rosenthala, Aleksandra Strach‑Sączewska.
  3. Leczenie idiopatycznego porażenia nerwu twarzowego (porażenia Bella) w świetle aktualnych doniesień, Paprocki Arkadiusz, Bartoszewicz Robert, Niemczyk Kazimierz.
  4. Propozycja rehabilitacji porażonego nerwu twarzowego, Dr n. Kult. Fiz. Jagoda Walowska.
  5. Porażenie nerwu twarzowego typu Bella - Artykuły specjalne i opinie - Artykuły i wytyczne - Szczepienia - Medycyna Praktyczna dla lekarzy
  6. Nerwiak osłonkowy nerwu twarzowego, Małgorzata Czesak, Robert Bartoszewicz, Kazimierz Niemczyk
  7. Zaburzenie czynności nerwu twarzowego w ostrym zapaleniu ucha środkowego, Jerzy Kuczkowski, Waldemar Narożny, Wojciech Brzoznowski, Joanna Jabłońska-Brudło, Jarosław Czaczkowski, Ewa Garsta.
  8. Porażenie nerwu twarzowego jako objaw neuroboreliozy – prezentacja dwóch przypadków, Barbara Szpiech, Ewelina Gowin.